Stinkend rijk op onze voorwaarden

Stel je voor: het is 2035, tien jaar nadat Europa bekend maakte tientallen miljarden te willen investeren in zijn eigen digitale infrastructuur. We hebben inmiddels twee grote Europese cloud diensten, onze taalmodellen zijn in Frankrijk en Groot-Brittannië ontwikkeld, en onze sociale media worden niet langer gedomineerd door Big Tech uit Silicon Valley. We hebben zelfs Europese streamers die vooral Europese producties distribueren.

Geweldig nieuws. Of...?

De cloud diensten gebruiken in huis ontwikkelde software die niet met elkaar compatibel is. Bedrijven die hun hele hebben en houden in Cloud A hebben ondergebracht, moeten fors investeren om over te stappen naar Cloud B. De streamers maken stevig winst, maar de makers van de populairste producties, zien maar weinig terug van al dat geld. De Franse taalmodellen blijken bol te staan van vooroordelen en nauwelijks te verbeteren; en de Europese sociale media blijken net zo verslavend voor de individuele gebruiker en net zo giftig voor het maatschappelijk klimaat als hun Chinese en Amerikaanse tegenhangers.

Slechts vanuit één oogpunt is het Europese digitale industriebeleid een succes gebleken: we hebben een eigen industrie opgetuigd die in principe onder Europese regelgeving valt en waarover Trump en zijn volgers niks te zeggen hebben. Daarmee hebben we een bloeiende nieuwe economische sector in het leven geroepen, die veel mensen werk biedt, innovatie stimuleert en behoorlijk wat belastinginkomsten genereert.

En een enkeling is stinkend rijk geworden.

Maar zijn we blij? Ik denk het niet - behalve als je een hard core aanhanger van de vrije markt gedachte bent.

Het gedachtenexperiment toont aan dat we breder moeten kijken naar wat er nodig is om niet alleen een industriebeleid op te tuigen, maar dat ook te doen op een manier die in lijn is met de maatschappelijke waarden waarvoor we staan: openheid, transparantie, democratie, bescherming van mensenrechten.

Industriebeleid vraagt om geld, uiteraard; maar het vraagt ook om een stevige reflectie op de doelen die we willen bereiken. Het moet gaan om meer dan werkgelegenheid, winst en strategische autonomie; we willen ook de maatschappelijke waarde maximaliseren die een nieuw vormgegeven digitale sector kan opleveren.

We hebben sociale media nodig die de mentale gezondheid van zijn gebruikers beschermt, die hun sociale netwerken ondersteunt, en die bijdragen aan een vruchtbaar maatschappelijk debat. Denk aan Polis, Pubhubs, of Kenniscloud. We hebben cloud diensten nodig die interoperabel zijn, zodat gebruikers gemakkelijk kunnen communiceren; en waarvan de data 'portabel' zijn, zodat gebruikers gemakkelijk kunnen switchen. We hebben faciliteiten nodig voor de distributie van ons cultureel erfgoed, waar de Europese creatieve sector maximaal kan profiteren.

Wat we niet nodig hebben is een sector die we met publiek geld net zo rijk en machtig maken als de digitale roverhoofdmannen Musk, Zuckerberg en Bezos. We hebben ook geen startup-mentaliteit nodig die lijkt op die van Silicon Valley: move fast en break things. We hebben bedrijven nodig die met aandacht en zorgvuldigheid investeren in het leveren van kwaliteit en toegevoegde waarde; voor wie niet snelheid het belangrijkste criterium is, maar een ecologisch en maatschappelijk verantwoord product.

Bij ons past daarom de Duitse 'Mittelstand' mentaliteit beter dan de post-liberale en hard-kapitalistische werkwijze van Silicon Valley. Lees dit verhaal in de Groene, over hoe deze cynische en volstrekt meedogenloze mentailiteit uiteindelijk ook Washington overneemt; er is een één-op-één verband tussen de actuele afbraak van de Amerikaanse publieke sector en de manier waarop Bezos, Zuckerberg en Musk hebben huisgehouden onder hun concurrenten en binnen hun sector.

Natuurlijk, dit is een idealistisch verhaal. Ik ben een romanticus. Maar de combinatie van wet- en regelgeving, stevige ondersteuning vanuit Brussel en de hoofdsteden onder de juiste voorwaarden, en de potentie aan diversiteit en creativiteit in Europa maken dit niet volledig onrealistisch.

Dat een enkeling stinkend rijk wordt - liever niet. Maar als het dan per se moet, dan wel op ónze voorwaarden.