Het was te mooi om waar te zijn. Een beeldschone jonge meid, uit islamitisch milieu, verhaalt over haar vervelende ervaringen met Marokkaanse knapen. Ze groeit in korte tijd uit tot een van de sterbloggers op het inmiddels ter ziele gegane Volkskrantblog. Omdat ze wat te vertellen heeft, en omdat ze een pen kan vasthouden. En omdat ze jong is, mooi, en vrijuit schrijft over haar seksuele beleving. Topscore praktisch gegarandeerd.
Ik had in die tijd (we praten over 2006) een wekelijkse rubriek in de krant waarin ik de lezers vertelde over onze ervaringen met het voor die tijd revolutionaire blogsysteem. Ik schreef over haar, in bewonderende termen; maar ik plaatste ook een waarschuwing: we konden niet zeker zijn van haar identiteit. Misschien was de dame in kwestie wel een Hollandse vent van middelbare leeftijd met een eigen agenda. Een paar weken later bleek dat inderdaad het geval te zijn. We waren het slachtoffer van een hoax.
De herinnering komt bij me op nu we in recente weken drie keer zijn geconfronteerd met de soms rare gevolgen van anonimiteit op het web. Daarbij zijn slachtoffers gevallen – zelfs dodelijke.
De Canadese tiener Amanda Todd beroofde zichzelf vorige maand van het leven, nadat ze jarenlang, eerst online en later ook in het dagelijkse leven werd gepest met een paar foto's van haar blote borsten die ze had verstuurd. De Canadese autoriteiten deden onderzoek naar de man die de foto's had genomen in een chatsessie, en deze vervolgens gebruikte om haar jarenlang, anoniem, te stalken en te bedreigen. Maar voordat er iemand gearresteerd of officieel aangeklaagd kon worden, meende hackersgroep Anonymous de schuldige al gevonden te hebben.
Jammer was alleen dat ze de verkeerde aanwezen. Een openbaar volksgericht was het resultaat.
Een paar weken later werd op Gawker een trol ontmaskerd die jarenlang bij Reddit onder de schuilnaam ViolentAcrez had ingespeeld op de laagste instincten van bezoekers. Ondanks zijn smeekbedes om dat niet te doen, ging Gawker door met de publicatie – ViolentAcrez verloor niet alleen zijn baan, maar daarmee ook de ziektekostenverzekering die tot dan toe de medische kosten voor zijn invalide vrouw had gedekt. Eigen schuld, dikke bult, was de overheersende reactie op Twitter.
En dan is er het laatste voorbeeld, een indirect slachtoffer van orkaan Sandy. Twitteraar @comfortablysmug stuurde op het hoogtepunt van de orkaan alarmerende en naar later bleek onjuiste berichten de wereld in over overstromingen en evacuaties. Hij werd ontmaskerd door Buzzfeed, publiek vernederd, en zegde zijn baan en zijn politieke activiteiten op (hij zat in het campagneteam van een New Yorks republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden).
Dit is geen pleidooi voor deze mensen – wat zij hebben gedaan, is absoluut verwerpelijk, geen twijfel over mogelijk.
Socioloog Dana Boyd merkt in een stuk in Wired op dat we in een steeds verder vernetwerkte maatschappij leven. De grens tussen online en offline wordt dunner en vager, en onze acties op internet zijn niet meer vrijblijvend. De mensen die verantwoordelijk zijn voor het 'doxen', het ontmaskeren, van trollen, blijken in de praktijk, soms onbedoeld, te fungeren als de leiders van de lynch-mobs uit vorige eeuwen. Publieke volksgerichten spreken veroordelingen uit voordat alle feiten bekend zijn.
Boyd voegt daaraan terecht toe dat daarvoor geen pasklare oplossingen bestaan. Met ons allen maken wij het internet tot wat het is – met alle prachtige mogelijkheden tot innovatie en creativiteit enerzijds, en alle afgrijselijke schaduwkanten anderzijds. Dit noopt ons tot het herontdekken van onze moraliteit – en dat is een proces dat nog wel even zal duren.
Als we anonimiteit beschouwen als een onvervreemdbaar recht van elk individu, dan moeten we elke onvrijwillige inbreuk op dat recht veroordelen. Onvervreemdbaar betekent dat het recht op anonimiteit altijd blijft bestaan en hooguit afgenomen kan worden door de aangewezen instanties: onze rechters en justitie-autoriteiten. Dat recht kan niet verspeeld worden omdat je benzine jat.
Dat lijkt mij een mooi startpunt voor onze zoektocht naar de moraal van ons online bestaan. Dat we daarmee ook internetoplichters, stalkers, pesters, pedofielen en andere cybercriminelen het leven iets gemakkelijker maken – misschien is dat de prijs die we ervoor over moeten hebben.
foto: Anna Bialowska