Raker

Vooruitgang is het resultaat van het gelukkige huwelijk tussen kunst, wetenschap, technologie, design, filosofie en activisme.

Sterven aan kwaliteitskannibalisme

,
black pug puppy on brown wooden chair

Auteur Cory Doctorow bedacht het begrip in 2022 en inmiddels is het al bijna gemeengoed geworden: enshittification. Deze Engelse term beschrijft het proces van teloorgang van de grote platforms – van AirBnB tot Google, Facebook en Twitter/X. Dat proces bestaat volgens Doctorow uit drie stappen:

  1. Ze bieden een nuttige dienst aan gebruikers en bieden deze gratis aan om zoveel mogelijk gebruikers aan zich te binden (de zoekmachine bewijst zijn nut door consistent relevante zoekresultaten te leveren);
  2. Dan misbruiken ze deze gebruikers om meer geld te verdienen aan betalende klanten (niet meer de beste zoekresultaten komen boven, maar de advertenties die het meeste opleveren);
  3. Ze misbruiken de betalende klanten om zelf steeds meer geld te verdienen (Google manipuleert de advertentiemarkt om de eigen inkomsten te maximaliseren).

Of, zoals Doctorow het puntig beschrijft:

This is enshittification: Surpluses are first directed to users; then, once they’re locked in, surpluses go to suppliers; then once they’re locked in, the surplus is handed to shareholders and the platform becomes a useless pile of shit. From mobile app stores to Steam, from Facebook to Twitter, this is the enshittification lifecycle.

Nou sta ik erom bekend meestal de zaken van een te zonnige kant te zien, maar het komt mij voor dat het kwaliteitskannibalisme (zoals ik deze enshittification maar even vertaal) een positieve ontwikkeling is. Wij zijn de afgelopen twintig jaar geconditioneerd geworden in het gebruik van sociale media die we bijna ongecontroleerd onze levens lieten bepalen. Sommige mensen, vooral van jongere generaties, lieten hun gevoel van eigenwaarde bepalen door het aantal likes en followers dat ze opbouwden; een leven dat niet instagrammable is, is het leven niet waard. Het onbehagen dat hiervan het gevolg is, en soms zelfs regelrechte depressies, doet zich steeds duidelijker voelen.

Zoals Culture Study schrijft:

En dan heb ik het niet eens over de schadelijke invloed op politieke en maatschappelijke verhoudingen. Deze zijn al vaak beschreven, maar zelden werd deze invloed zo zichtbaar dan tijdens de inauguratie van Donald Trump, toen de tech-mogols allemaal op de eerste rij mochten plaatsnemen. Het werd nooit eerder zo duidelijk dat onze manier van leven en onze democratische waarden gevaar lopen.

Ode aan de verveling

Er zit nog een ander aspect aan onze sociale-mediaverslaving; eentje waaraan ik ook refereer in mijn vorige post. De telefoon beheerst ons leven zodanig, dat veel mensen zich continu opgejaagd voelen. Ze nemen het ding overal mee naartoe, tot op het toilet. Het ligt naast ze op tafel als ze gaan eten. In sommige cafés en restaurants staan op de tafels potten die als een Faraday-kooi opereren; ze houden alle straling tegen, zodat de telefoons die erin gelegd worden tijdelijk onbruikbaar worden.

De keerzijde hiervan is dat mensen zich nooit vervelen. Elk verloren moment wordt gevuld met een blik op je telefoon. Is het niet om je sociale media te checken, dan doe je even snel een spelletje. Daarmee vergeten we dat verveling een hele nuttige functie heeft: het zorgt ervoor dat we ons in controle voelen over ons eigen leven. Dat we ervoor kunnen kíezen om even niks te doen.

‘Boredom is when life happens’, schrijft Embedded. En dan:

Boredom is when you do the dishes, run the errand you’ve been putting off, respond to the text you’ve left on read. Boredom is when you bring a book to read on the subway or make small talk with the person in front of you in line about how slow the pharmacy is. Boredom is when you do the things that make you feel like you have life under control. Not being bored is why you always feel busy, why you keep “not having time” to take a package to the post office or work on your novel. You do have time—you just spend it on your phone. By refusing to ever let your brain rest, you are choosing to watch other people’s lives through a screen at the expense of your own.

Terug naar de mensen

Als het gevolg van dit alles is dat de grote sociale platforms langzaam leeglopen, des te beter. Want met hun teloorgang ontstaat ook weer ruimte voor echt menselijk contact. Dat hoeft niet per se live te zijn; dat kan ook nog steeds digitaal. Maar wij zijn volgens mij niet erop gebouwd om een publiek leven te leiden, waar elke uiting die je doet in principe door miljoenen mensen kan worden bekeken.

Wij zijn van oudsher veel kleinere sociale kringen gewend; onze familie, vrienden, collega’s; hooguit, op wat grotere schaal, een kring dorps- of wijkgenoten. Maar geen nationaal, laat staat wereldwijd publiek. Communicatie-apps als Signal en Matrix-Element (een open-source, niet-commerciële variant van Slack), waarin je zelf controle houdt op wie je spreekt en waarover, zullen altijd een belangrijke toegevoegde waarde hebben voor het contact tussen mensen.

In mijn visie moeten we gaan bouwen aan sociale media apps die rekening houden met de menselijke schaal; waar deelnemers zelf controle hebben over wat ze precies aan wie willen prijsgeven; en die ze in staat stelt om naar eigen keuze ook bijvoorbeeld de entertainment-feeds en nieuwsbronnen te volgen die ze het beste passen.

Feature Photo by Priscilla Du Preez 🇨🇦 on Unsplash

Eén reactie op “Sterven aan kwaliteitskannibalisme”

  1. […] schreef al eerder hierover; we zijn gesocialiseerd in kleine groepen, en daar moeten we online equivalenten van vinden. Op die […]

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *