Ik zag de afgelopen week een aantal berichten passeren over innovatie en hoe Europa hierin achterblijft. Ik ontwaarde in deze berichten een te mooie samenhang om hem hier niet aan te halen.

Het regeerakkoord

Het is voor mij off-topic, maar als oud-correspondent in Brussel kan ik het toch niet laten om een bericht te wijden aan de Europa-paragraaf in het gisteren gepubliceerde regeerakkoord (pdf). Ik heb de discussie rond de positie van Nederland in Europa met enige bevreemding gevolgd, omdat deze naar mijn idee voorbij gaat aan een paar fundamentele en eenvoudige waarheden:

• problemen zijn steeds minder lokaal, en steeds vaker grensoverschrijdend:
  • criminaliteit
  • milieu
  • handel
  • fiscale stelsels
  • migratie
  • etc
    wat betekent dat internationale samenwerking noodzakelijk is om deze problemen aan te pakken
• de VS is een homogene massamarkt, wat voor ondernemingen veel schaalvoordelen met zich meebrengt. De lidstaten van de EU zijn elk voor zich veel te klein om de concurrentie op wereldschaal aan te gaan
• hoe je het ook wendt of keert, Europese landen hebben meer met elkaar gemeen (zelfs, bijvoorbeeld, de Zweden en de Grieken) dan elk van deze landen met de VS. Een gemeenschappelijke geschiedenis is een krachtige culturele verbindende factor

In het regeerakkoord wordt iets meer dan een pagina gewijd aan het Europese project. Die ene pagina ademt toch vooral de scepsis en de terughoudendheid die we de laatste jaren van onze politici gewend zijn geraakt.

Pessimisme over Europa

Bobbie Johnson, voormalig tech-correspondent van onder meer The Guardian en de BBC, is pessimistisch over de mogelijkheden van Europa om te innoveren. Hij zegt dat we ons in Europa te veel concentreren op de prestaties van Silicon Valley, en te weinig stil staan bij de mogelijkheden die Europa van zichzelf heeft. Ons verleden, onze gedeelde geschiedenis, beschouwen we niet als een creditpost waarmee we ons voordeel kunnen doen, maar als een last die als een molensteen om onze nek hangt. We proberen de succesfactoren van Sillicon Valley na te bootsen, en zijn hoe dan ook te weinig bezig met uit te vinden waar onze eigen mogelijkheden liggen.

Synthetische innovatie

Eerder deze week publiceerde Harvard Business Review een bericht waarin vraagtekens werden geplaatst bij de stelling dat de kosten van innovatie aan het dalen zijn. Op zich ligt de stelling voor de hand, omdat nieuwe technologie het steeds gemakkelijker maakt om met nieuwe producten de markt te domineren. Computers worden sneller en goedkoper, 3-d printers liggen in bijna ieders bereik… wat is er nog om een steeds snellere innovatie te stoppen? Veel, meent de auteur:

Technical complexity, social risk management (including lower tolerance for unintended consequences), diminishing returns, and talent challenges have all combined to raise the cost threshold of breakthrough innovation, even as downstream the costs of proliferation — reproducing, replicating, diffusing, disseminating, and indeed hacking innovation — have decreased. Think about the massive investments being made in innovation and R&D in the newly rich countries of Asia, like Singapore and China, and their struggles to produce truly groundbreaking innovation, and you will see the principle described above at work.

Uiteindelijk, zegt hij, liggen de mogelijkheden voor kleine ondernemingen en kleine landen niet in de kostbare innovatie en de dure R&D zoals die in de VS kan plaatsvinden. De achterblijvers moeten het zoeken in 'synthetische innovaties', waarbij de output van een innovatie van de eerste orde (bijvoorbeeld GPS-technologie) kan leiden tot een innovatie van de tweede orde (bijvoorbeeld de commerciële navigatiesystemen). Synthetisch innoveren is relatief goedkoop, weinig riskant, en potentieel zeer winstgevend.

De opdracht voor Frans Timmermans

TL;DR: Breek met de scepsis over Europa, accepteer dat onze toekomst daar ligt. En werk in Europees verband aan onze kracht: bouw aan een cultuur van open innovatie. Bouw aan een Europa dat:

could be the global innovation engine combining the best of both worlds [Azië en de VS, GJB], acting as a broker, facilitator and enabler between East and West. It does after all contain many of the right ingredients to support open innovation including diversity of opinions, intedepence, and decentralisation. Combine that with a central timezone, a very diverse population with global links, creative and financial hubs, why not seek to re-position Europe as the (open) innovation hub in a global innovation ecosystem?

 Ik heb Timmermans wel eens gesproken; hij komt op mij over als een man met een visie. Als hij nou ook nog de ruimte krijgt, komt het misschien toch nog goed met ons en Europa, en met ons en onze innovatie-agenda.